جشن ایرانی تموز جشن چله تابستان بلندترین روز سال است
جشن چلهٔ تموز یکی از روزهای آیینی است که از دوران بسیار کهن در جغرافیای ایران بزرگ به جای مانده است. ریشهٔ تاریخی این جشن به‌طور دقیق مشخص نیست و پیدایش آن به دوره‌ای بسیار کهن‌تر از ادیان ابراهیمی بازمی‌گردد. این جشن با اسطوره‌های دورهٔ مهری و سومری پیوند دارد.
چلهٔ تموز یا چلهٔ تابستان در تقویم کهن ایرانی گرم‌ترین ماه سال است و با بلندترین روز سال مرتبط می‌شود. «چلهٔ بزرگ» یا چلهٔ تموز یکی از جشن‌های ایرانی بوده که تقریباً فراموش شده است؛ اما در جنوب خراسان هنوز هم طولانی‌ترین روز سال گرامی داشته می‌شود.
چهل یا چلهٔ تموز حدوداً از اول تیرماه آغاز می‌شده و تا دهم مردادماه ادامه می‌یافته. این چهل روز با طولانی‌ترین روز سال آغاز می‌شود و آن روز یا هفتهٔ اول تیر را گرامی می‌داشتند. در تقویم گریگوری و تقویم سریانی، ماه تموز تا حدودی با دهم مردادماه انطباق دارد.
معمولاً روز اول تیرماه (۲۱ ژوئن) طولانی‌ترین روز سال در نیم‌کرهٔ شمالی زمین است، زیرا در این روز نسبت به روزهای گذشته به اندازهٔ بخشی از ثانیه بیشتر در آسمان باقی خواهد ماند و روز را طولانی‌تر خواهد کرد. علت این چند روز اختلاف این است که در بعضی مناطق برگزاری جشن تیرگان یا نیلوفر در اول تیر و بعضی سوم و دیگران سیزدهم تیر را معرفی و برگزار می‌کنند که البته در زمان‌های قدیم اختلاف در تعیین دقیق روزها با ابزار قدیمی امری عادی بوده است. اما امروزه طولانی‌ترین روز سال همواره با اول تیر برابری می‌کند. پس بهتر است که جشن‌های تیرگان و روز دماوند را در سراسر کشور با استاندارد یکسان و در اول تیر مبنا قرار دهیم.
طولانی‌ترین روز سال به دلیل اینکه سیارهٔ زمین حول محور خود با درجهٔ ۲۳٫۵ در حرکت است، طی روزی خاص از سال و با به حداقل رسیدن فاصلهٔ منطقهٔ قطبی با خورشید این پدیده که به انقلاب تابستانی نیز شهرت دارد رخ می‌دهد. این پدیده برای گذشتگان ایران نیز شناخته شده بوده‌است. در ایران جشن نیلوفر یا چله تموز با این پدیده ارتباط داشته‌است و در کهن زمان علی‌رغم اینکه ابزارهای دقیق سنجش زمان وجود نداشت و از چارطاقی‌ها و خانهٔ فنجان یا ساعت آبی و گاهی از ساعت آفتابی استفاده می‌شد، اما با همین ابزارهای ساده هم پدیده‌های خورشیدی مانند طولانی‌ترین روز، کوتاه‌ترین روز و روزهای اعتدالی یا همسان مانند روز نوروز را با کمی اختلاف تعیین می‌کردند. چهار قرن پیش از تولد مسیح برای این روز تقویمی طراحی کرده بودند که با استفاده از نور خورشید زمان دقیق آن مشخص می‌شد.
معنی و تاریخچه تموز ؟
تموز معنی‌های متعددی دارد اما در زبان فارسی، ماه چهارم سال و اولین ماه تابستان است. گاهی اوقات به معنای تابستان و گرمای سوزان هم به کار می‌رود. در گویش جنوب خراسان، به ویژه گنابادی، تموز یعنی ماه اول تابستان که با چله تموز شروع می‌شود و بنا بر تقویم گبری و تقویم آسوری، تابستان، صیف، فصل گرما، ماه اول تابستان، تیرماه و زمان بودن خورشید در برج سرطان است. تموز نام ماه اول تابستان و ماه دهم از ماه‌های رومیان و ماه پنجم عبری نیز هست (فرهنگ معین، فرهنگ دهخدا، پروین گنابادی).
در مورد تموز داستان‌ها و افسانه‌های بسیار زیادی وجود دارد. تاکنون دست‌کم شش نظریه مختلف در مورد آن مطرح شده است. از خدای مرگ و زندگی تا خدای خورشید تا خدای کشاورزی و حاصل‌خیزی به تموز نسبت داده شده‌اند. اما قدیمی‌ترین متنی که در آن تموز به کار رفته، متن حماسه گیلگمش است و مشخص است که تموز در فرهنگ میانرودان شکل گرفته و در دوره‌های سومری، ایلامی و پارسیان حضور داشته است.
تموز یکی از ماه‌های مهم تقویم کهن بین‌النهرینی بوده است که تأثیرات گسترده‌ای در فرهنگ‌ها و ادیان مختلف داشته و همچنان تا امروز نیز نشانه‌های آن در مراسم‌ها و جشنواره‌های مختلف دیده می‌شود.
در باره جشن نای ایرانید می توانید در ویکی پدیا هم بخوانید.
