برای شنیدن برنامه بر روی دگمه زیر کلیک کنید.
موضوع وقف، همه جهانی است حافظ بخش 7 می ۲۴•۲
با استاد جواد پارسای
و تا جایی که پژوهشگران بدان رسیده اند، در هر کشوری با هر نوع حکومت و هر نوع دینی، موضوع وقف نیز باید بگویم که» وارثان «وقف از هزاره های پیشین معمول و متداول بوده است.
در مورد هر گونه شخص و مؤسسه ای، نام برده شده است، ولی دو وارث عمده در هر کشوری، بعنوان شناخته شده هستند:
یکی: سازمان یا تشکیلات دینی فراگیر ادیان» وارث واقف « یا » مالک وقف « و معابد و آتشکده هایی» کنیسه «و» کلیسا «: بزرگ یهودی، مسیحی، بودایی و اسلام، مانند هستند که از سوی سردمداران این ادیان سرپرستی و اداره اوقاف را عهده دار میشوند.
دوم: را در اختیار خود میگیرد تا بتواند برخی از » اوقاف «حکومت هر کشوری، بخش مهمی از تشکیلات همگانی را از محل درآمد وقف بنیانگذاری و راه اندازی یا اداره کند.
در زمان حافظ و آشنایی او از چگونگی ادارۀ» وقف «این بیت پرمعنای حافظ، نشانگر وجود موضوع های کسانی دارد که این امکانات را در اختیار خود گرفته بودند. در این » لفت و لیس مشروح دربارۀ اوقاف «و در این غزل، ما با رویکرد حافظ آزاداندیش و با رویکرد او نسبت به مسائل اجتماعی و فرهنگیِ جهانشمول بسیار کهن آشنامیشویم.
از زمان های بسیار دور، در همۀ کشورهای متمدن بخشی از ثروت مردم، پس از درگذشت صاحبان شان بهر دلیل اجتماعی و پنداری عقیدتی به قلمروی بنام Stiftung سپرده می شده و میشود. در بسیاری از موارد، چنانکه در تاریخ هر کشور و اقلیمی ثبت شده است، صاحب یا صاحبان قدرت کشوری یا دینی این اموال را مال خود تلقی میکردند و هرگونه اختیاری را برآی خود، حتا بدون نیت و سپارش صاحب وقف، حق مسلم میدانستند.
در ساختار مباشرتیِ هر کشور و قومی، تا آنجاکه تاریخ نشان میدهد، دو گروه قدرتمند بر سرِ منافع و ثروت کشور، در زورمندان، بزور اسلحه، بنام گروه های مسلح با عوامل «رقابت و ستیز دایمی بودند و هستند:
گروه جنگجوی مزدورشان) گزمه های حکومتی (در رویارویی با گروه های دینفروشان عوامفریب) با نام روحانیان دینی (که مؤمنان فریبخورده از بین مردم را در سلطۀ فرمانبرداری خویش داشتند فراز و فرود رقابت این دو گروه، در هر کشور و اقلیمی، ماجراهای اسفناکی ببارآورده است .» دارند که صفحات تاریخ هر کشوری از این رویدادها پر است.
وقف و – «حافظ در این غزل اجتماعی فرهنگی، بگوش ما میرساند که در زمان حافظ، نیز مسئلۀ فقیهان «،» ملایان «: بدانجایی تحول یافته بود که توجه اقشار سودجوی اجتماع، از جمله» اوقاف را نیز متوجه چپاول و سودجویی از این سرچشمه کرده بود.
این سرودۀ حافظ» مال مردم خور خود تلقی میکردند. حافظ در این سروده از» قلمروِ چپاول «نشان میدهد که فقیهان مال اوقاف را مِی خوردن حرام است، «: زبان فقیهی که مست کرده بود و اختیار زبان خود را نداشت، میگوید
از همین مقوله ها ساخته شده است.» ملاخوری «اصطلاح.» ولی بهتر از خوردن مال اوقاف است را در دوران بلبشوی سلسله های گوناگون،» مال مردمخوری «ما، نمونه های بسیار اسفناک این ازجمله سلسلۀ قاجار شاهدیم و تاریخ قاجار، از سویی از جنگ و ستیز دردناک بین حکومتگران قاجار با ملایان مردمفریب و از سوی دیگر، همدستی این دو گروه باهم برای غارت اموال کشور و مردم پر است.
زیان بزرگ اینگونه رقابت ها و اشتغال گروه های داخل کشور برای کسب سود بیشتر، سبب غفلت حکومت از دشمنان خارجی میشود و همین غفلت وحشتناک در دوران قاجار سبب شد که بخش های بزرگی از کشورمان در جنگهای بین ایران و روس، از کشورمان جدا و به »حاج سیاح «روسیه ملحق شوند.
از جمله اسناد تاریخی دوران قاجار، میتوان از کتاب خاطرات و» گزمه های دولتی «نامبرد. حاج سیاح در این کتاب با ارزش خود جریان تبانی حکومت قاجار گروه لات های زیر فرمان ملایان برای ضبط و تصرف اموال مردم) مخالفان (را بوضوح شرح میدهد.
او مینویسد: دربار قاجار با هرکسی که درمیافتاد، گزمه های خود را برای کشتن او و تصرف زن و بچه و اموالش میفرستاد. هرکسی هم که خمس و زکات و مطالبات آخوندها را بموقع میزدند و لات های خود را برای» بابی) بهایی (و زندیق « پرداخت نمیکرد، آخوندها به او تهمت کشتن و غارت اموالش بسراغ او میفرستادند.
موضوع وقف، همه جهانی است حافظ بخش 7 می ۲۴•۲