جشن آذرگان، جشن ایزد آتش

جشن آذرگان، جشن ایزد آتش

استاد جواد پارسای

ایزد آتش، یکی از ایزدان سی و سه گانۀ نگهبان روزهای ماه در گاهشماری ایرانی بودند. ایزد آتش، (آتر)، ایزد نگهبان روز نهم آذرماه و برگزارکنندۀ جشن «آذرگان» بود. در فرهنگ جهانگیری، این
جشن را «آذرخش» نوشته است.

نقش آتشدانی بر روی سکه شاهنشاه اردشیر بابکان – ساسانی

در این روز، مردم در بام های خانه و در میدان شهر، آتش افروخته و با نوشیده شراب به شادمانی و پایکوبی می پرداختند. همچنین برای این روز، خورلکی و شیرینی های گوناگون فراهم می دیدند.

ایرانیان این روز را هم، همچون نوروز و مهرگان، گرامی میداشتند. در این روز آتشکده ها را آرایش میکردند و هر کسی کوشش میکرد، اخگری از آتش برافروختۀ آتشکده به خانۀ خود ببرد و با آن اخگر، آتش زمستانی خود را برافروخته نگاهدارد.

گل برگزیدۀ این جشن، «گل آفتابگردان = آذریون» بود.

این جشن، در یونان: «هفانستوس»، در روم: «وولکان» و در هندوستان: «آگنی» نام داشت.
در آیین زردشتی، ایزد آتشريال نماد نظم راستین است.

او برای نیکی می جنگد. در گاهشماری اوستایی، روز نهم در هر ماه و ماه نهم در هر سال بنام این ایزد است. در اساتیر ایرانی، ایزد آتش (آرته)، فرزند پسری آهئرمزدا است و بدینگونه همتای هندی او، «آگنی» را هم فرزند «دیائوس» خدای بزرگ هندی می خوانند.

ستایندگان آتش، نیاشگران گرما و مهر گرمابخش در میان مردم هستند. آتش، ایزدی پاخ، خردمند و نیرومند است که بدنیا گرمی می بخشد و بر تاریکی ها پیروز می شود. در زبان سانسکریت، معنای ایز واژه، «شعله» است و بعنوان صفت آگنی بکارمیرود.
آتش اساتیری، در سه آتشکده پایدار می شود:

1. آتش آذرفرنبغ، که جمشید آن را در فارس، ویژۀ موبدان ساخت.
2. آتش آذرگشسپ، آتش ارتشتاران سوار بر یال اسب خسرو، که تاریکی ها را نابود کرد. بنای این آتشکده در آذربایجان قراردارد و به کیخسرو نسبت داده میشود.
3. آتش آذربرزین مهر، کا از جهان تا دوران گشتاسپ نگهبانی میکرد و این آتشکده که ویژۀ کشاورزان است، در خراسان قراردارد و بنای آن را به گشتاسپ نسبت میدهند.

آذر و آواز سر دادن خروس
نقش خروس بر پارچه ساسانی

گفته شده‌است که، هنگامی که سه قسمت از شب می‌گذرد، ایزد آذر از ترس آن‌که آتش مقدس خاموش شود از سروش درخواست کمک می‌کند و سروش خروس را بیدار می‌کند و از او می‌خواهد که بانگ برآورد و انسان را از خواب بیدار کند تا به یاری آتش بشتابد. پس خروس آواز سر می‌دهد.

آذر در اوستا » آتَر/ آتَرش» و در پهلوی «اتر» و در فارسی امروز «آذر / آتش»است. آذر، ایزد نگاهبان آتش و فروزه اهورامزداست. در فرهنگ ایران، آتش یکی از پدیده‌های طبیعی ستودنی است چون گرمای زندگی را در کالبد دیگر پدیده‌های هستی جاری می سازد و با نور خود جان و دل یاران اهورامزدا را روشنایی می بخشد پریستاران آتش در آتشکده ها از آن پرستاری می کنند. جشن آذرگان از جشن‌های ویژه آتش در فرهنگ ایران است که در ستایش آذر اهورایی برگزار می شود.

منبع: ویکی پدیا پارسی

جشن آذرگان، جشن ایزد آتش